تعریف دنیاگیری
بیماری دنیاگیر، یک بیماری همهگیر است که از مرزهای بینالمللی میگذرد و شمار بسیاری از مردمان را گرفتار میکند. بیماریهای همهگیر جهانی میتوانند در ارگانیسمهای مهم کشاورزی (دام، گیاهان زراعی، ماهی، گونههای درختی) یا موجودات دیگر پدید آیند. بیماری گیتیگیر بهشمار میآید که خاستگاه عفونی داشته باشد؛ نمونه را، چنگار (سرطان) مایهٔ بسیاری از مرگها میباشد، اما بیماری همهگیر نیست زیرا بیماری عفونی یا واگیر نیست.
پیشتر سازمان بهداشت جهانی (WHO) طبقهبندی شش زینهای را بکار میبرد و با آن روشی را بازمینماند که ویروس آنفلوانزا نو از چند عفونت در انسان به یک بیماری همهگیر مبدل میشود. چنین چیزی با ویروسی که بیشتر جانوران را میآلاید آغاز میشود، با اندک موردهایی که آلودگی جانوران به آلوده شدن مردمان میانجامد دنباله مییابد، سپس در مرحلهای آغاز میشوند که ویروس یکراست بین مردم پخش شود و هنگامی که عفونتهای ویروس تازه در سراسر گیتی گسترش مییابد، با گیتیگیری به پایان میرسد. در فوریه سال ۲۰۲۰، سازمان بهداشت جهانی آشکارا بیان کرد که: «هیچ دسته رسمی (برای بیماری همهگیر جهانی) وجود ندارد … برای آشکاری بیشتر، سازمان بهداشت جهانی سامانهٔ ۶ زینهای پیشین را بکار نمیکند – که از زینهٔ ۱ (هیچ گزارشی از آنفلوانزای حیوانات که باعث عفونتهای انسانی شده باشد گزارش نشده) تا مرحله ۶ (گیتیگیری) – که ممکن است برخی از افراد از H1N1 در سال ۲۰۰۹ با آن آشنا باشند.»
در کنفرانس مطبوعاتی مجازی در ماه مه ۲۰۰۹ در مورد همهگیری آنفولانزا، دکتر کیجی فوکودا، دستیار مدیر کل موقت تبلیغ برای امنیت بهداشت و محیط زیست، سازمان بهداشت جهانی گفت: «یک راه آسان برای فکر کردن در مورد گیتیگیری … این است که بگوییم: گیتیگیری واگیری جهانی است. پس شاید از خود بپرسید: «واگیری جهانی چیست؟» شیوع جهانی بدان معنی است که ما هم عامل انتشار آن را میبینیم … و هم، علاوه بر گسترش ویروس، فعالیتهای بیماری را میبینیم.»
در برنامهریزی برای همهگیری آنفلوانزای احتمالی، سازمان بهداشت جهانی سندی را در مورد راهنمایی آمادگی همهگیری جهانی در سال ۱۹۹۹ منتشر کرد، که در سال ۲۰۰۵ و در فوریه ۲۰۰۹ بازبینی شدهاست. در این اسناد تعریف مراحل و اقدامات مناسب برای هر مرحله در یک یادداشت جانبی با عنوان توضیحات فاز همهگیر WHO و اقدامات اصلی در هر فاز تشریح شدهاست. ویرایش سال ۲۰۰۹، شامل تعاریف بیماری همهگیر جهانی و مراحل منتهی به اعلام آن، در فوریه ۲۰۰۹ نهایی شد. ویروس همهگیر جهانی H1N1 در آن زمان نه در آن مبحث بود و نه در سند ذکر شد. تمام نسخههای این سند به آنفلوانزا اشاره دارد. مراحل با گسترش بیماری تعریف میشود. حدت و مرگ و میر در تعریف فعلی WHO ذکر نشدهاست، اگرچه این فاکتورها قبلاً درج شده بود.